Jane Ne Gördü?

Jane Austen 24 Mayıs 1813'te Londra'daki British Institute'da bir sergiye gider. Bu popular sergi portre ressamı Sir Joshua Reynolds'ın resimleriden oluşan bir sergidir. Tam 200 yıl sonra, yani 24 Mayıs 2013'te sergi bir e-galeri olarak halka açılacak. Biz de 141 resimden oluşan Regency dönemine ait bu popüler sergiyi gezme şansı bulacağız. Jane Ne Gördü Sergisi'ni ajandanıza not etmeyi unutmayınç

İki Jane Austen

Jane Austen'ın hayatı ve kişiliği her zaman çok tartışılan ve araştırılan bir konu olmuştur. Austen sıkıcı bir lady mi yoksa çılgın bir isyankar mıdır? Programımızda bu konuları aydınlatmaya çalışacağız.

İllustrasyon: Tom Lulevitch (Atlantic Monthly, Ocak 1998)

Erkekler Jane Austen Okur mu?

İlk programımızda değindiğimiz ve ileriki günlerde de sıkça geri döneceğimiz konulardan biri kadın /erkek edebiyatı konusu. Bir romanı yazarın cinsiyetini bilmeden okusak, yazarın cinsiyetini tahmin edebilir miyiz? Kadınların yazdığı romanlar şu özelliklere sahiptir diye bir liste yapabilir miyiz? Bu tartışmaya en çarpıcı ve belki de en skandal yaratan örnek 1954 yılında basılan O'nun Hikâyesi isimli erotik roman. Zamanında  Türkçe'ye de çevrilmiş bu roman oldukça tartışma yaratmıştı. Şimdilerde çok okunan Ellinin Gri Tonları türündeki sulandırılmış (ve çoğu zaman kadın okuyucuyu aptal yerine koyan) erotik kitapların aksine, O'nun Hikâyesi Marquis de Sade'dan ilham almış, okuyucuyu cinsellik üzerine düşündüren bir romandı. Romanı asıl tartışma konusu yapan içeriğinden öte onu bir kadının yazmış olmasıydı. Yazar romanı basarken kendi adını kullanmayıp takma bir isim kullanmıştı; bu da eleştirmenlerin bu romanı ancak bir erkeğin yazmış olabileceğini iddia etmelerine yol açmıştı.

Peki ya günümüzde erkekler Jane Austen, Ursula K. Le Guin, veya daha popüler J. K. Rowling, Anne Rice gibi yazarları okuyor mu? Bunun cevabı elbette evet! Bu yazarlar sırf kadınlar tarafından okunsalar herhalde bu kadar çok satamazlar. Okuyucu toplumsal cinsiyetine göre mi roman karakterleriyle özdeşleşiyor? Büyük ihtimalle hayır. Uğultulu Tepeleri okurken Heathcliff'le özdeşleşen kadınlar olabileceği gibi romandaki insan olmayan karakterlerle de (Philip K. Dick'in androidleri, Kafka'nın maymunları veya hamamböcekleri) kolaylıkla özdeşleşebiliyoruz. Yine de bu konunun hâlâ bir tartışma olması bize kadınların edebiyatta geldikleri (ve gelemedikleri) noktayı göstermesi açısından önemli. Konuyla ilgili olarak, Slate dergisinde yayınlanmış ve yeter artık erkekler kadın yazar okumuyor demeyin diyen makaleyi (Stop Saying That Men Don't Read Women) ve onun cevap olarak The Atlantic'te yine aynı fikirleri  savunan ve elbette erkekler de Jane Austen okuyor bir makaleyi (Men Read Jane Austen, Stephenie Meyer, and Ursula K. Le Guin) okuyabilirsiniz.

Aşk ve Gurur mu Gurur ve Önyargı mı?

Jane Austen'ın ölümsüz eseri Pride and Prejudice'ı Türkçe okumak isteyenlerin önünde iki ayrı seçenek var: romanı ya Aşk ve Gurur ya da Gurur ve Önyargı başlığı altında okuyacaklar. Roman Türkçe'ye ilk kez Aşk ve Gurur olarak çevrilmiş, fakat İngilizce başlığın tam anlamı Gurur ve Önyargı. Yayınevlerinin roman isimlerini çevirirken  okuyucunun ilgisini çekecek başlıklar bulmaya çalışması çok normal. Hem kelimesi kelimesine çeviri her zaman en yaratıcı çeviri çözümü olmayabilir. Fakat romanı Gurur ve Önyargı yerine Aşk ve Gurur olarak çevirmek Austen'ın eserine haksızlık. Roman gurur ve önyargı temaları etrafında şekilleniyor. Evet, romanda aşk var ama çekici bir başlık uğruna romanın asıl temalarını ve tarihe kazınan başlığını feda etmeye gerek yok. Bu arada küçük bir not: Austen romanı ilk First Impressions yani İlk İzlenimler başlığı altında yazmış. Bu da romanın okuyucuyu heyecanlandıran belki de biraz sinirlendiren ilk tanışma sahnesine gönderme. Darcy ve Elizabeth arasındaki aşk, ancak ilk izlenimlerinde oluşturdukları gurur ve önyargıları silebildiklerinde gelişiyor. Romanın klasik bir aşk hikâyesi olmamasıyla ilgili bir yazı için: Neden Jane Austen?

Jane Austen ve Oyun Kuramı Üzerine

Kaliforniya Üniversitesi'nde siyaset bilimi dalında doçent olan Michael Chwe'nin yeni araştırması Jane Austen: Oyun Kuramcısı, Austen'in oyun kuramını ilk geliştirenlerden olduğunu savunuyor. Austen'in kitaplarından örneklerle karakterlerin nasıl birbirlerini manipüle ettiğini ve stratejik davranışlarla istedikleri sonuçları elde etmeyi başardıklarını inceleyen kitap, ampirik araştırmayla edebiyatı harmanlıyor. Chwe, modern oyun kuramının ilk tartışılmaya başlandığı 1944'ten bir buçuk asır önce, Austen'in stratejik eylem kuramı geliştirdiğini savunuyor. Kitapla ilgili detaylı bilgi için: Game Theory: Jane Austen Had it First

Gurur  ve Önyargı'nın basımının 200. yılında Jane Austen'in eserlerı arasında seyahat ediyoruz. İngiliz edebiyatının klasik yazarları arasında yer alan ve eserlerı pek çok kez farklı mecralara uyarlanan Austen, 2013'te hâlâ okunmaya devam ediyor. Yazdıkları ve yazmadıklarıyla, Jane Austen'ı ve bir imparatorluğun kadın-erkek ilişkilerini, politikalarını ve kültürel değişimlerini inceliyoruz.